Milieumanagementsysteem: betekenis, normen en voorbeelden
Gezien de toenemende regelgeving en maatschappelijke eisen op het gebied van milieu en duurzaamheid, is er behoefte aan een gestructureerde aanpak voor het beheren van milieuverantwoordelijkheden en het verminderen van milieueffecten. Milieumanagementsystemen zijn cruciaal voor organisaties om milieudoelen te bereiken en zullen ook bijdragen aan het milieu-aspect van European Sustainability Goals (ESG).
Milieubeheersysteem: betekenis en definitie
Menselijke activiteiten hebben aanzienlijke gevolgen voor het milieu. Dit is erkend in de maatregelen voor afvalwater- en afvalbeheer. Deze maatregelen zijn bedoeld om de schadelijke effecten van industriële afvalwater- en luchtemissies te beperken en te reguleren. Duurzaamheid is een recentere overweging waar rekening mee gehouden moet worden. Organisaties worden door hun klanten en de maatschappij steeds meer beoordeeld op hun prestaties op het gebied van duurzaamheid.
In deze complexere organisatiecontext is het niet voldoende om simpelweg te voldoen aan lokale wetten. Een gestructureerde aanpak door het definiëren van milieuambities en het implementeren van een milieumanagementsysteem zijn dan ook logische stappen voor organisaties. Wat is een milieumanagementsysteem? Een milieumanagementsysteem is een raamwerk dat een organisatie helpt haar milieudoelstellingen te behalen door middel van een consistente beoordeling, evaluatie en verbetering van haar milieuprestaties.
Zoals bij zoveel andere managementsystemen is het op een Plan-Do-Check-Act (PDCA)-cyclus. Deze cyclus zorgt ervoor dat milieuaspecten systematisch worden geïdentificeerd, gecontroleerd en bewaakt. De PDCA-cyclus bevordert ook de continue verbetering van het milieumanagementsysteem.
Milieumanagement normen
Het belangrijk om te begrijpen dat milieunormen en normen voor milieumanagementsystemen afzonderlijke maar verwante termen zijn. Milieunormen worden meestal voorgeschreven in lokale, nationale of internationale wetten waaraan alle organisaties moeten voldoen. Voorbeelden zijn absolute limieten voor afvalwater en de uitstoot van specifieke stoffen, bijvoorbeeld ton/jaar, mg/liter, mg/m3 lucht. Normen voor milieumanagementsystemen stellen geen limieten vast. Ze bieden gestructureerde processen en praktijken. Deze helpen organisaties om milieueffecten te verminderen en prestaties te verbeteren onder gecontroleerde omstandigheden. De normen bieden een kader voor een holistische benadering van milieubeleid, -doelstellingen en -acties.
Er zijn veel onafhankelijke instanties die milieumanagement-normen hebben ontwikkeld. Al deze normen kunnen worden overgenomen en toegepast door organisaties, ongeacht hun omvang, type en aard. Ze zijn gebaseerd op best practices en zijn bedoeld om organisaties te voorzien van een effectief milieumanagementsysteem dat kan worden geïntegreerd met andere managementsystemen. En organisaties kann ondersteunen bij het behalen van milieu- en economische doelen. Dergelijke normen worden systematisch herzien en bijgewerkt.
ISO 14001 en milieumanagementsystemen
De meest erkende norm voor milieumanagementsystemen is ISO 14001. Deze norm biedt een gestructureerde benadering van milieubeheer en helpt organisaties hun milieuprestaties te verbeteren, te voldoen aan wettelijke eisen en milieudoelstellingen te behalen. ISO 14001 biedt richtlijnen die organisaties kunnen volgen. Het stelt geen eisen aan milieuprestaties. De norm helpt organisaties de negatieve effecten van hun activiteiten te verminderen, te voldoen aan wet- en regelgeving en milieueisen, en zich voortdurend te verbeteren.
Belangrijk is dat ISO-normen ook door onafhankelijke derde partijen gecertificeerd kunnen worden. Het behalen van een certificaat is vaak een ticket-to-trade. Bovendien kunnen gecertificeerde organisaties dit feit aantoonbaar maken, waardoor de geloofwaardigheid van de organisatie wordt versterkt en de waarde als partner voor andere organisaties in de toeleveringsketen toeneemt.
Wilt u zich meer verdiepen in ISO 14001? Mogelijk is de training normkennis ISO 14001 iets voor u. Tijdens deze training verdiept u zich in de norm en leert u hoe u een effectief en efficient milieumanagementsysteem opstelt.
Waarom is een milieumanagement-audit belangrijk?
Een milieumanagement-audit is een systematisch, onafhankelijk en gedocumenteerd proces voor het verkrijgen van auditbewijs. Daarnaast wordt er objectief geëvalueerd om te bepalen in hoeverre aan de criteria van het milieumanagementsysteem wordt voldaan. De audit draagt eraan bij dat het milieumanagementsysteem van een organisatie voldoet aan de eisen van de ISO 14001.
Het auditproces helpt bij het identificeren van aandachtsgebieden, zorgt ervoor dat er wordt voldaan aan wettelijke vereisten en toont aan dat een organisatie zich inzet voor milieubeheer. Bovendien biedt het waardevolle inzichten in de prestaties van het milieumanagementsysteem, waardoor betere besluitvorming en strategische planning met betrekking tot duurzaamheidsdoelen mogelijk worden.
Zoals bij de meeste managementsystemen wordt er onderscheid gemaakt tussen twee soorten audits. De eerste is de interne audit, die wordt uitgevoerd door medewerkers van de organisatie en is gericht op het identificeren van aandachtsgebieden waar procedures en processen mogelijk niet correct worden gevolgd of waar verbeteringen mogelijk zijn. De tweede is de externe audit, die wordt uitgevoerd door een certificatie-instelling. Het doel van deze audit is ervoor zorgen dat er aan de eisen van een norm wordt voldaan. Een succesvolle externe audit is nodig voor de eerste certificering en daarna met regelmatige tussenpozen om de certificering te behouden.
Milieumanagementsysteem: voorbeelden
Organisaties hebben op veel manieren invloed op het milieu. Hoewel er enkele gemeenschappelijke thema's kunnen zijn in het milieumanagentsysteem van verschillende organisaties, zullen er ook veel verschillen zijn. De aandachtsgebieden die de meeste organisaties gemeen hebben zijn energieefficiëntie, afvalvermindering, grondstoffenbeheer en vervuilingspreventie.
Het bereiken van elk van deze doelen verschilt tussen organisaties. Energieefficiëntie kan bijvoorbeeld worden bereikt door het gebruik van LED-verlichting in kantoren en fabrieken of door machines te vervangen door energiezuinigere modellen. Veranderen van leverancier in een dichterbij gelegen leverancier kan het energieverbruik voor transport verminderen en tegelijkertijd het voordeel van lagere kosten met zich meebrengen.
Afvalvermindering zou mogelijk kunnen zijn door productieprocessen te veranderen, een papierloze kantoorstrategie aan te nemen of door andere organisaties te identificeren die gebruik zouden kunnen maken van procesafval. Recycling is een ander gebied waar een milieumanagementsysteem nuttig kan zijn. Veel organisaties hebben plastic voor eenmalig gebruik vervangen door duurzamere verpakkingen.
De lijst met mogelijkheden om de impact op het milieu te verminderen is bijna eindeloos. Deze zullen in de loop van de tijd veranderen door veranderende omstandigheden, zoals wettelijke vereisten en nieuwe technologische ontwikkelingen.
Normen worden regelmatig herzien om ervoor te zorgen dat ze worden aangepast aan de huidige beste praktijken en trends op het gebied van milieubeer. Naar verwachting wordt de nieuwe versie van ISO 14001 in 2026 gepubliceerd. Lees hier meer over de herziening van deze norm.
Wat duidelijk is, is dat het verband tussen milieumanagementsystemen en de ESG zeer reëel is. Met een effectief milieumanagementsysteem wordt al een heel eind voldaan aan het milieu-element van ESG en wordt een organisatie dus aantrekkelijker voor investeerders.
